BBC: Τι θα έκαναν οι αρχαίοι Ελληνες για την κρίση;

Τι συμβουλές θα έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στους σύγχρονους, που ταλανίζονται από την οικονομική και πολιτική κρίση; αναρωτιέται το BBC, προβάλλοντας τις ρήσεις και τις διδαχές φιλοσόφων όπως ο Σωκράτης, αλλά και τις αποφάσεις του Σόλωνα και του Κλεισθένη, ως ιδιαίτερα χρήσιμα παραδείγματα για όποιον αναζητά την «φώτιση» του αρχαίου πνεύματος.



Το άρθρο υπογράφει ο λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Armand D' Angour ο οποίος είναι και συγγραφέας του βιβλίου «Οι Έλληνες και το Νέο: η καινοτομία στην αρχαία ελληνική φαντασία και εμπειρία και το επικείμενο Εύρηκα: Εφτά αρχές νεωτερισμού από την Αρχαία Ελλάδα».

Χρέος, διχασμός και εξέγερση. Αυτή ήταν η Αθήνα του 6ου αιώνα π.Χ.

Αρχικά ο καθηγητής αναφέρεται στον 6ο αιώνα π.Χ. και τον Σόλωνα. «Στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. οι πολίτες της Αθήνας βαρύνονταν από χρέη, κοινωνικό διχασμό και ανισότητες, με τους φτωχούς αγρότες έτοιμους να πωλήσουν τους εαυτούς τους για σκλάβους, απλώς και μόνο για να ζήσουν τις οικογένειές τους.

Η εξέγερση ήταν επικείμενη, ωστόσο ο αριστοκρατικής καταγωγής Σόλων, αναδείχθηκε ως δίκαιος μεσολαβητής ανάμεσα στα συμφέροντα πλουσίων και φτωχών. Κατήργησε τα δεσμά που δημιουργούσε το χρέος, περιόρισε την ιδιοκτησία γης, ενώ δημιούργησε τάξεις πολιτών με διαφορετικά επίπεδα πλούτου και συνεπώς αντίστοιχες οικονομικές υποχρεώσεις.

Τα μέτρα του, παρότι δέχθηκαν επιθέσεις από όλες τις πλευρές, υιοθετήθηκαν και άνοιξαν τον δρόμο για την δημιουργία της δημοκρατίας», γράφει ο D' Angour. Συμπεραίνει μάλιστα ότι η επιτυχία του Σόλωνα δείχνει ότι οι μεγάλοι ηγέτες πρέπει να έχουν το κουράγιο υλοποιήσουν μη δημοφιλή, συμβιβαστικά μέτρα, για το καλό της δικαιοσύνης και της σταθερότητας.

Τι θα συμβεί μετά; Ο Δελφικός χρησμός

Αναφερόμενος στους ακατάληπτους χρησμούς του μαντείου των Δελφών, ο καθηγητής εικάζει ότι στην ερώτηση: «Πρέπει η Ελλάδα να αφήσει το ευρώ;» η απάντηση πιθανώς να ήταν: «Η Ελλάδα θα πρέπει να εγκαταλείψει το ευρώ, αν το ευρώ έχει εγκαταλείψει την Ελλάδα» αφήνοντας όσους τάσσονται υπέρ και όσους τάσσονται κατά μιας εξόδου, να ερίζουν για το ποια ακριβώς είναι η σημασία του χρησμού.
Σημειώνει ωστόσο ότι η πιο σοφή συμβουλή είναι τα περίφημα Δελφικά παραγγέλματα: «Γνώθι σαυτόν» και «Μηδέν άγαν».

Ο μύστης Πυθαγόρας

Αν οι σύγχρονοι Έλληνες νιώθουν να λυγίζουν από την οικονομική κρίση, μπορεί να βρουν παρηγοριά λέει ο Armand D' Angour στην ρήση του προγόνου τους, Πυθαγόρα που υπόστήριζε ότι όλα επιστρέφουν, συνεπώς τίποτα δεν είναι τελείως καινούργιο.
Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, ήταν φιλόσοφος, μαθηματικός, ένας μύστης του 6ου αιώνα που πίστευε ότι οι αριθμοί κρύβονται πίσω από καθετί στο σύμπαν και ότι τα κοσμικά γεγονότα επαναλαμβάνονται σε ένα κύκλο 10800 ετών.

Πρόσεχε, υπάρχουν και χειρότερα…Ο Οδυσσέας και η αντοχή

«Βάστα καρδιά, χειρότερα δεινά βαστούσες τότες που μού 'τρωγε ο αδάμαστος ο Κύκλωπας γενναίους 20 συντρόφους»* λέει ο Οδυσσέας κατά το ταξίδι της επιστροφής στην Ιθάκη, προσπαθώντας να πείσει τον εαυτό του να μην λυγίσει λίγο πριν το τέλος, μετά από τόσες περιπέτειες.
Το μήνυμα, όπως επισημαίνει ο καθηγητής, είναι ότι στο παρελθόν υπήρξαν πιο δύσκολες καταστάσεις και ξεπεράστηκαν με ευφυΐα και κουράγιο.
* (μτφ. Αργύρη Εφταλιώτη)

Είσαι βέβαιος ότι είναι σωστό αυτό; Η ακούραστη αναζήτηση του Σωκράτη

«Είναι πολύ μεγάλο αγαθό για τον άνθρωπο το μιλάει κάθε μέρα για την αρετή και για τα άλλα για τα οποία με ακούτε να συζητάω εξετάζοντας τον εαυτό μου και τους άλλους. Γιατί η ζωή, χωρίς να τα εξετάζει κανείς αυτά, είναι ζωή που δεν αξίζει να τη ζει ο άνθρωπος» έλεγε ο Σωκράτης, ο οποίος δεν σταμάτησε ποτέ να αναζητά απαντήσεις σε ερωτήματα όπως «Τι είναι δικαιοσύνη» και «πως πρέπει να ζούμε;».

Η κληρονομιά του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου, είναι το καθήκον να συνεχίζουμε την ακούραστη αναζήτηση ακόμη και όταν- ή μάλλον ειδικά όταν- δεν είναι πιθανό να βρούμε σαφείς, οριστικές απαντήσεις.

Η πολιτική σάτιρα του Αριστοφάνη

Η κωμωδία του Αριστοφάνη «Βάτραχοι» του 405 π.Χ. περιέχει ειλικρινείς και ξεκάθαρες συμβουλές για τους «πολιτικά ασταθείς» συμπατριώτες του: διαλέξτε καλούς ηγέτες, αλλιώς θα ξεμείνετε με τους κακούς.

«Να κάνουμε ότι και την τελευταία φορά;» Ηράκλειτος ο στοχαστής

«Δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι» έλεγε ο Ηράκλειτος, τον 5ο π.Χ. αιώνα. Ενώ η αλλαγή είναι συνεχής, διαφορετικά πράγματα αλλάζουν με διαφορετικούς ρυθμούς. Σε ένα περιβάλλον μόνιμης ροής, είναι σημαντικό να ορίσει κανείς κάποια σταθερά σημεία και να πιαστεί γερά από αυτά. Οι αγορές ομολόγων, το χρέος και τα πακέτα διάσωσης μπορεί να αποτελούν μια τέτοια πρόκληση.

«Πες μου τα χειρότερα, γιατρέ». Ο Ιπποκράτης αντιμέτωπος με την πραγματικότητα

Η δυτική ιατρική έχει τις ρίζες της στον Ιπποκράτη, στα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα. Αυτό που είναι εξαιρετικό στην αρχαία σκέψη περί υγείας και ασθενειών, είναι η ξεκάθαρη παραδοχή ότι οι γιατροί πρέπει να παρατηρούν με ακρίβεια και να καταγράφουν με ειλικρίνεια, ακόμη και όταν οι ασθενείς φεύγουν από την ζωή. Η μαγεία ή τα ευχολόγια δεν μπορούν να θεραπεύσουν. Μόνο η τίμια, εξαντλητική, εμπειρική παρατήρηση μπορεί να αποκαλύψει τι αποδίδει και τι όχι.

Αρπάζοντας την ευκαιρία: Ο Κλεισθένης και η δημοκρατία

Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν πολύ καλά την δύναμη της ευκαιρίας. Το να εκμεταλλεύεται κανείς μια δεδομένη στιγμή, μια ευκαιρία- στην δημόσια αγόρευση, στον αθλητισμό, στην μάχη- ήταν αξιοθαύμαστο και θεωρούνταν ως ένδειξη ικανότητας.
Μετά το τέλος της τυραννίας του Πεισίστρατου, ο Κλεισθένης έπρεπε να δημιουργήσει ένα σύνταγμα πιο δημοκρατικό. Επινόησε λοιπόν με θαυμαστή ταχύτητα, ένα σύστημα αιρετής κυβέρνησης στην οποία όλοι οι πολίτες είχαν μια ψήφο. Έτσι γεννήθηκε η πρώτη δημοκρατία στον κόσμο (δήμος=λαός εξηγεί ο καθηγητής).

Αρχιμήδης, ο εφευρέτης

Τέλος ο Armand D' Angour αναφέρεται στον Αρχιμήδη και το περίφημο «Εύρηκα!» που αναφώνησε βγαίνοντας ενθουσιασμένος από το λουτρό, όπου ανακάλυψε το νόμο του ειδικού βάρους.

Το να βρει κάποιος την λύση σε ένα ακανθώδες πρόβλημα απαιτεί μεγάλη νοητική προσπάθεια, αλλά η απάντηση έρχεται συχνά όταν κατεβάζεις ρυθμούς, κλείνεις τον διακόπτη και απολαμβάνεις…το μπάνιο σου, καταλήγει ο καθηγητής.

ethnos.gr

Ancient Greek solution for debt crisis
By Armand D'Angour
University of Oxford

What advice would the ancient Greeks provide to help modern Greeks with their current financial worries?

1. Debt, division and revolt. Here's the 6th Century BC news from Athens.

In the early 6th Century BC, the people of Athens were burdened with debt, social division and inequality, with poor farmers prepared to sell themselves into slavery just to feed their families.

Revolution was imminent, but the aristocrat Solon emerged as a just mediator between the interests of rich and poor. He abolished debt bondage, limited land ownership, and divided the citizen body into classes with different levels of wealth and corresponding financial obligations.

His measures, although attacked on all sides, were adopted and paved the way for the eventual creation of democracy.

Solon's success demonstrates that great statesmen must have the courage to implement unpopular compromises for the sake of justice and stability.

2. What happens next? The Delphic oracle

Ancient Delphi was the site of Apollo's oracle, believed to be inspired by the god to utter truths. Her utterances, however, were unintelligible and needed to be interpreted by priests, who generally turned them into ambiguous prophecies.


How would the gods on Mount Olympus tackle the IMF and the bond markets?
In response to, say, "Should Greece leave the euro?" the oracle might have responded: "Greece should abandon the euro if the euro has abandoned Greece," leaving proponents and opponents of "Grexit" to squabble over what exactly that meant. It must have been something like listening to modern economists. At least the oracle had the excuse of inhaling the smoke of laurel leaves.

Wiser advice was to be found in the mottos inscribed on the face of Apollo's temple at Delphi, advocating moderation and self-knowledge: "Know yourself. Nothing in excess."

3. Nothing new under the sun: The sage Pythagoras

If modern Greeks feel overwhelmed by today's financial problems, they might take some comfort from remembering the world-weary advice from their ancestor Pythagoras that "everything comes round again, so nothing is completely new".

Pythagoras of Samos was a 6th Century BC mystic sage who believed that numbers are behind everything in the universe - and that cosmic events recur identically over a cycle of 10,800 years.

His doctrine was picked up by the biblical author of Ecclesiastes in the 3rd Century BC, whose phrase "There is nothing new under the sun" is repeated more than 20 times.


Worse things happen at sea: Homer's Odyssey shows the spirit of fortitude in adversity
If you look at the picture at top of the story, the young man with a laptop on a Greek vase from 470 BC (in fact, a writing-tablet) seems to prove the proposition.

4. Mind you, it could be worse… Odysseus and endurance

"Hold fast, my heart, you have endured worse suffering," Odysseus exhorts himself in Homer's Odyssey, from the 8th Century BC.

Having battled hostile elements and frightful monsters on his return home across the sea from Troy to his beloved Ithaka and wife Penelope, Odysseus here prevents himself from jeopardising a successful finale as a result of impatience.

The stirring message is that whatever the circumstances, one should recognise that things could be, and have been, even worse. Harder challenges have been faced and - with due intelligence and fortitude - overcome.

5. Are you sure that's right? Socrates and tireless inquiry

"The unexamined life is not worth living for a human being," said Socrates.

By cross-examining ordinary people, the philosopher aimed to get to the heart of complex questions such as "What is justice?" and "How should we live?" Often no clear answer emerged, but Socrates insisted that we keep on asking the questions.


"A martyr to moral inquiry": Statue of Socrates outside the Bank of Greece in Athens
Fellow Athenians were so offended by his scrutiny of their political and moral convictions that they voted to execute him in 399 BC, and thereby made him an eternal martyr to free thought and moral inquiry.

Socrates bequeathed to humanity a duty to keep on thinking with tireless integrity, even when - or particularly when - definite answers are unlikely to be found.

6. How did those jokers end up in charge? Aristophanes the comedian

The most brilliantly inventive of comic playwrights, Aristophanes was happy to mock contemporary Athenian politicians of every stripe. He was also the first to coin a word for "innovation".

His comedy Frogs of 405 BC, which featured the first representation of aerial warfare, contained heartfelt and unambiguous advice for his politically fickle fellow citizens: choose good leaders, or you will be stuck with bad ones.

7. Should we do the same as last time? Heraclitus the thinker

"You can't step into the same river twice" is one of the statements of Heraclitus, in the early 5th Century BC - his point being that the ceaseless flow of the water makes for a different river each time you step into it.


Hippocrates: "Wishful thinking will not produce a cure"
A sharp pupil pointed out "in that case you can't step into the same river once", since if everything is constantly in flux, so is the identity of the individual stepping into the water.

While change is constant, different things change at different rates. In an environment of ceaseless flux, it is important to identify stable markers and to hold fast to them.

Bond markets, debt and bail-outs must feel like a similar challenge.

8. Tell me the worst, doctor. Hippocrates faces the facts

Western medicine goes back to Hippocrates, late 5th Century BC, and doctors still take the "Hippocratic oath". An extensive set of ancient medical observations details how patients fared when they were treated by means such as diet and exercise.

What is exceptional in ancient thinking about health and disease is the clear-sighted recognition that doctors must observe accurately and record truthfully - even when patients die in the process.

Magical or wishful thinking cannot bring a cure. Only honest, exhaustive, empirical observation can hope to reveal what works and what does not.

9. Seizing the opportunity: Cleisthenes and democracy

The ancient Greeks were strongly aware of the power of opportunity - in Greek, kairos. Seizing the moment - in oratory, athletics, or battle - was admired and viewed as an indication of skill.


The oracle at Delphi: Always ambiguous enough to be right afterwards, rather like modern economists
In many cases, such temporary innovation, born of the moment, will be more enduring, especially if successive innovators build on its principles.

When the tyrants of Athens were deposed at the end of the 6th Century, the leading citizen Cleisthenes needed to think up a constitution that would cut across existing structures of power and allegiance.

He devised with amazing rapidity a system of elective government in which all the citizens (the Greek word "demos" means "the people") had a single vote - the world's first democracy.

10. Big problem, long bath: Archimedes the inventor

Asked to measure whether a crown was made of pure gold, the Sicilian Greek Archimedes (3rd Century BC) puzzled over a solution.

The story goes that when he eventually took a bath and saw the water rising as he stepped in, it struck him that an object's volume could be measured by the water it displaced - and when weighed, their relative density could be calculated.

He was so excited by his discovery that he jumped out of the bath and ran naked through Syracuse shouting "Eureka!" - Greek for "I've got it!"

Finding the solution to a knotty problem requires hard thinking, but the answer often comes only when you switch off - and take a bath.

Armand D'Angour is a lecturer in classics at the University of Oxford and author of The Greeks and the New: Novelty in Ancient Greek Imagination and Experience and the forthcoming Eureka: Seven Principles of Innovation from Ancient Greece

http://www.bbc.co.uk/news/business-18255039